توکسوپلاسموز
توكسوپلاسموز نوعي بيماري انگلي مشترك بين انسان و دام است كه توسط تك ياخته اي به نام toxoplasma gondii ايجاد مي شود . اين تك ياخته اساسا" انگل گربه هاست ولي بين ساير حيوانات و پرندگان سراسر دنيا نيز اتشار دارد .
مورفولوژي(شكل شناسي):
تروفوزوئيت(شكل آزاد):شكل آزاد انگل كه در خون و لنف وجود دارد قوسي شكل است و سلول هاي مختلف اكثر پستانداران(به جز گلبول هاي قرمز بدون هسته) را مورد تهاجم قرار ميدهند.
كيست كاذب: به سلول هسته دار حاوي انگل كيست كاذب گويند.
كيست نسجي:انگل پس از يكي دوبار تقسيمات داخل سلولي در سلول هاي هسته دار به قسمت هاي مختلف بدن مثل چشم/ قلب/ ريه /مغز/غضلات و كبد مي رود و در آنجا مستقر مي شود و كيست نسجي (بافتي) را تشكيل ميدهد
اووسيت:در نتيجه سير جنسي انگل كه در بافت پوششي روده گربه وگربه سانان ايجاد مي شود و از طريق مدفوعشان دفع مي گردد.اووسيت دفع شده ابتدا غير هاگدار غير بيماريزا است ولي طي 1 تا 5 روز بسته به شرايط هاگدار و بيماريزا مي شود.
چرخه زندگي انگل:
سيكل غير جنسي:انسان يا هر ميزبان ديگر با خوردن اشكال اووسيتي از طريق سبزيجات/خاك و... يا مواد غذايي آلوده به كيست نسجي به همراه گوشت و جگر و ساير نسوج گاو / گوسفند/پرنده و...آلوده مي شود در روده ميزبان انگل به هر صورتي كه وارد شده (كيست يا اووسيت ) آزاد مي شود و حداكثر پس از 6 ساعت از طريق عروق روده خود را وارد گردش خون مي كند در اين هنگام ارگانيسم فقط سلول هاي هسته دار خون را ميزبان را انتخاب مي كند و پس از وارد شدن به آنها شروع به تقسيم شدن مي كند(انگل در اين حالت كيست كاذب ناميده مي شود) پس از تقسيمات كيست كاذب پاره مي شود و مجددا" انگل آزاد مي شود و به سلول هاي هسته دار ديگر حمله ور مي شود. پس از دو بار تقسيم همراه با خون به طرف ساير قسمت هاي بدن حركت مي كند و در آنجا مستقر مي گردد و منجر به تشكيل كيست نسجي (بافتي) مي شود.
سير جنسي:گربه و گربه سانان با خوردن نسوج آلوده به كيست نسجي مبتلا مي شوند. در روده گربه كيست نسجي پاره مي شود و انگل آزاد مي شود و به نسوج روده حمله مي كند و درون سلول هاي روده قرار ميگيرد و شروع به تقسيم كرده و سپس سلول هاي روده گربه را پاره مي كند و خارج مي شود بعضي از اين سلول ها تبديل به سلول هاي جنسي يا گامتوسيت مي شوند از تركيب سلول جنسي ماده با نر سلول زايگوت يا تخم حاصل مي شود كه همراه مدفوع گربه به شكل اووسيت نارس به محيط بيرون دفع مي گردد . در شرايط مساعد (درجه حراررت و رطوبت) اووسيت ماهها و حتي سالها زنده مي ماند.
بيماريزايي:
فرم اكتسابي:در حدود 80-70 درصد موارد اكتسابي داراي عفونت بدون علايم مي باشند و در حدود 20 درصد علايم به صورت تورم غدد لنفاوي به خصوص در ناحيه گردن غدد زيرفكي و بناگوشي/تب/سردرد و دردهاي عضلاني مشاهده مي شود. ضايعات چشمي نيز در اين مورد مشاهده شده است.
فرم مادرزادي:چنانچه مادري در حين بارداري براي اولين بار به توكسوپلاسموز مبتلا شود احتمال ابتلاي جنين نيز وجود دارد. اگر ابتلاي مادر در سه ماهه اول بارداري باشد در صورت عبور انگل از جفت و رسيدن به جنين در غالب موارد منجر به بروز علايم وخيم مانند عقب ماندگي ذهني/ عقب ماندگي رواني وتشنج و يا سقط جنين خواهد شد.
توكسوپلاسموز چشمي (رتينوكوروئيديت) نيز حاصل توكسوپلاسموز مادرزادي است .
راه هاي انتقال:
1)خوردن گوشت حاوي كيست به صورت نيم پخته يا گوشت خام(اين تك ياخته تحت تاثير نمك و حرارت در حين فرايند تهيه و توليد گوشت قرمز مورد مصرف انسان از بين مي رود).
2)مصرف شير تازه بز:ابتلا به اين بيماري از طريق مصرف شيز خام بز گزارش شده بنابراين شير بز بايستي قبل از مصرف پاستوريزه شود.
3)مصرف تخم مرغ خام يا نيم پز.
4)مصرف آب يا غذاي آلوده به مدفوع گربه:انتقال اووسيت به مواد غذايي ممكن است توسط حشرات هم انجام شود.
5)انتقال از طريق جفت.
عوامل تشديد كننده:
1)سركوب ايمني در اثر بيماريها يا داروها.
2)تماس با گربه ها.
3)آماده كردن نامناسب غذاها.
پيشگيري و كنترل:
1)دستها بايد پس از تماس با گوشت به طور كاملا" دقيق با آب و صابون شسته شود.
2)شير آب/چاقوها/چرخ گوشت و ساير وسايلي كه با گوشت نپخته در ارتباط است بايستي با آب و صابون شسته شود.
3)دور نگه داشتن غذا از دسترس حيوانات به خصوص گربه ها.
4)آزمايش كردن خون هاي اهدايي از نظر آلودگي به توكسوپلاسموز.
5)منجمد كردن گوشت در برودت 18- درجه سانتي گراد به مدت 10 روز.
6)عدم مصرف گوشت كبابي نيم پز.
7)شستن دستها بعد از كار كردن به خصوص بعد از كار كردن در مزرعه و باغ.
8)شستن كامل و ضدعفوني كردن سبزيها و ميوه ها.
داروها:
پيريمتامين/سولفاديازين يا تري سولفاپيريميدين ها به مدت 4-3 هفته و اسيد فوليك براي كاهش عوارض جانبي پيريمتامين.
نمایی از دانشکده ی پیراپزشکی ارومیه