سر درد و بیماری های چشمی
البته همانطور كه قبلاً ذكر شد در اكثر موارد سردرد نتيجه معاينات چشم طبيعي است اما سردردهاي مرتبط با مشكلات چشمي را مي توان در سه گروه تقسيم‌بندي كرد:
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
سردردهايي كه ناشي از بيماري‌هاي چشمي هستند.
حالات متفرقه
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
ميگرن
ميگرن يكي از علل بسيار شايع و
شايد شايعترين علت سردرد مكرر است. بيماري ميگرن در زنان شايع‌تر است. در
اكثر مبتلايان به ميگرن سابقه خانوادگي ابتلا به سردرد وجود دارد.
سردردهاي ميگرني معمولاً در سن بلوغ شروع مي شود و در سن بالاي 50 سال از
بين مي‌رود. سردرد ميگرني غالباً يكطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا
چند روز طول مي‌كشد. دردهاي ميگرني گاهي با حالت تهوع و استفراغ همراه
است. اكثر افراد مبتلا به ميگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا
مي شوند و تمايل دارند كه در يك اتاق ساكت و تاريك استراحت كنند. در اين
حالت روشن كردن چراغ يا ايجاد صداي ناگهاني مي‌تواند باعث بدتر شدن سردرد
شود.
تغييرات هورموني روي ميگرن مؤثر است و عواملي مثل قاعدگي،
بارداري و قرص‌هاي هورموني جلوگيري از بارداري معمولاً باعث بدتر شدن
ميگرن مي‌شود.
عواملي مثل گرسنگي، كم‌خوابي، خستگي، استرس‌هاي روحي،
ورزش‌هاي سنگين، غذاهاي خاص (قهوه، شكلات، پنير مانده، آجيل و مشروبات
الكلي) و بوهاي خاص (مثلاً بوي سيگار يا عطر) مي‌تواند باعث شروع حمله
ميگرن شود.
يك نكته جالب در مورد استرس آن است كه نه فقط وجود استرس،
بلكه رفع شدن ناگهاني استرس نيز مي تواند باعث ايجاد حمله ميگرن شود.
مثلاً خيلي از افراد مبتلا به ميگرن پس از پايان امتحاناتشان دچار سردرد
مي‌شوند.
علت اصلي ايجاد ميگرن تنگ‌شدن گذراي عروق مغزي است كه با
باز شدن جبراني بيش از حد عروق دنبال مي‌شود. در مرحله انقباض عروق مغزي
علائم چشمي ميگرن بروز مي‌كند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضربان‌دار
ايجاد مي‌شود. ميگرن در همه افراد به يك صورت تظاهر نمي‌كند بلكه انواع
مختلفي از ميگرن وجود دارد كه آنها را مرور مي‌كنيم.
ميگرن كلاسيك: در ميگرن كلاسيك هميشه علائم بصري مشخصي قبل از شروع سردرد بروز مي‌كند كه مشخصه اين نوع خاص ميگرن است . مهمترين اين علائم يك لكه سياهرگ در روبروي فرد ( يعني در وسط ميدان بينايي) است كه به تدريج بزرگ مي‌شود و به سمت حاشيه ميدان بينايي (يعني پهلوي فرد) كشيده مي‌شود. اين لكه سياهرنگ معمولاً با جرقه‌هاي نوري به صورت خطوط زيگزاگي براق رنگي لرزان احاطه شده است.اين علامت نشانه مهمي است بطوري كه در افرادي كه اين نشانه را بروز مي‌دهند تقريباً مي‌توان گفت كه تشخيص بيماري ميگرن محرز است. يكي ديگر از نشانه‌هاي بصري كه در ميگرن كلاسيك تظاهر مي‌كند تاريك شدن يك سمت ميدان بينائي است . در اين حالت فرد سمت چپ يا سمت راست را واضح نمي‌بيند ( اين حالت در هر دو چشم وجود دارد ولي اكثر افراد فكر مي‌كنند كه چشم چپ يا راستشان تار شده است). اين علائم چشمي معمولاً بين 10 تا 20 دقيقه طول مي‌كشد و تقريباً هميشه قبل از يك ساعت محو مي‌گردد. بتدريج با محو شدن علائم بصري و گشاد شدن جبراني عروق مغزي سردرد ضربان‌دار يك طرفه ايجاد مي‌شود كه با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نيز پس از جند ساعت بهبود مي‌يابد.
ميگرن معمولي: اين نوع ميگرن كه شايعترين نوع ميگرن است معمولاً با علائم چشمي همراه نيست اما ممكن است درد آن در اطراف يا دور چشم‌ها احساس شود. در ميگرن معمولي سردرد لزوماً يك طرفه نيست و ممكن است درد در تمام سر احساس شود. حمله ميگرن معمولي اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود مي‌يابد.
ميگرن چشمي: در اين نوع ميگرن كه اغلب در افراد مسن تر تظاهر مي‌كند فرد مبتلا علائم چشمي ميگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمي‌شود.علائم بصري ميگرن چشمي عبارتند از :
لكه سياهرنگ كه با خطوط زيگزاگ براق رنگي لرزان احاطه شده است
تاريك شدن يك سمت ميدان بينايي
تنگ شدن تدريجي ميدان بينايي از محيط به مركز بطوريكه فرد احساس مي‌كند كه بيرون را از داخل يك سوراخ كوچك تماشا مي‌كند.
دوبيني گذرا
معمولاً
شروع و خاتمه اين علائم حالت تدريجي دارد و حداكثر پس از 60 دقيقه اين
علائم بطور كامل برطرف مي‌شود. در صورتيكه اين علائم بطور كامل بهبود پيدا
نكند لازم است بررسي كاملي براي مشخص شدن علت آن انجام گيرد چون گاهي
اوقات بيماري هاي جدي مثل ناهنجاري هاي عروق مغزي مي تواند علائم بصري
مشابه ميگرن چشمي ايجاد كند اما در اين بيماري ها نقائص بينايي ايجاد شده
بطور كامل برطرف نمي‌شود.
ميگرن شبكيه: ميگرن شبكيه نوع خاص نادري از بيماري ميگرن است كه در اثر انقباض موقت سرخرگ هاي شبكيه اتفاق مي‌افتد و يك اختلال بينايي گذرا و برگشت پذير ايجاد مي كند. اختلال بينايي بصورت سياه شدن بخشي از ميدان بينايي در يك چشم يا حتي كوري كامل يك چشم تظاهر مي كند كه كمتر از يك ساعت طول مي‌كشد و بطور كامل بهبود مي‌يابد. اختلال بينايي در ميگرن شبكيه ممكن است با سردرد همراه باشد و يا نباشد. البته از آنجا كه برخي از بيماري هاي جدي قلبي عروقي هم مي‌توانند علائم مشابهي در چشم ايجاد كنند در صورت بروز اين علائم لازم است فرد مبتلا كاملاً از لحاظ ساير بيماري‌ها بستري شود و تنها در صورتيكه هيچ بيماري ديگري يافت نشود مي‌توان تشخيص ميگرن شبكيه را مطرح كرد.
درمان ميگرندر بسياري از مبتلايان به ميگرن آنچه كه بيشتر از سردرد و علائم چشمي باعث آزار فرد مي‌شود ترس از وجود تومور مغزي يا ايجاد كوري دائمي است. در اين افراد يك معاينه كامل پزشكي و اطمينان از اينكه بيماري خوش‌خيم است و هيچ عارضه دائمي ايجاد نمي‌كند تا حد زيادي باعث آسودگي فرد مبتلا مي‌شود و حتي گاهي كاهش استرس ناشي از نگراني باعث كم شدن شدت و فراواني حملات ميگرني شده، به بهبود قابل توجه فرد مي‌انجامد.
به علاوه در افراد ميگرني شناسايي عواملي كه باعث شروع يا تشديد حمله ميگرني مي شود و پرهيز از اين عوامل (بي خوابي، خستگي، گرسنگي، استرس، بوي سيگار، بوي عطر، غذاهاي خاص و غيره) مي‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنين انجام مرتب ورزهاي سبك روزانه و پرهيز از ورزش‌هاي سنگين مي‌تواند به كنترل ميگرن كمك كند.
به هر حال در مواردي كه سردرد ميگرني شديد است و فعاليت روزانه فرد را مختل مي‌كند مي‌توان با استفاده از مسكن هاي معمولي يا داروهاي خاص سردرد را كنترل كرد. البته لازم به ذكر است كه در صورتيكه حملات ميگرن مكرراً اتفاق بيافتد و فرد ناچار باشد در هفته بيش از 2-3 بار از مسكن استفاده كند به داروي مسكن وابسته مي‌شود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در اين افراد لازم است داروهاي خاصي (تحت نظر پزشك) به طور مرتب مصرف شود تا فراواني حملات ميگرني كاهش پيدا كند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهاي مسكن استفاده كند.
نمایی از دانشکده ی پیراپزشکی ارومیه