چه اندامهایی در حذف دارو از بدن دخالت دارند؟

اندامهایی که در خط اول قرار دارند عبارتند از کبد، کلیه ها، کیسه صفرا، روده ها، نقش دوم توسط ریه ها ، غدد بزاقی، پستانها، غدد اشکی و عرق ایفاء می شود. متابولیسم در کبد و به وسیله آنزیم ها صورت می گیرد. دفع واقعی دارو توسط کلیه ها صورت میگیرد و بعد از آن روده ها این نقش را بر عهده دارند .

نیمه عمر حذف: مدت زمانی است که مقدار داروی حذف شده از بدن به 50% می رسد.

غلظت حالت تعادل: میزان ثابتی از کارایی است که در اثر ایجاد تعادل بین داروی وارد شده با داروی دفع شده در یک فاصله زمانی خاص بوجود می آید. برای بیشتر داروها حالت تعادل بعد از تقریبا 5 نیمه عمر دفعی به دست می آید. متوسط غلظت در حال تعادل بستگی به دوزاژ دارو و نیمه عمر دفعی آن دارو دارد. مقادیر حالت تعادل نقش مهمی در زمان خونگیری ایفا میکند.

  • بیمارانی که مصرف کننده طولانی مدت دارو هستند هنگام خونگیری باید در حالت تعادل باشند.

 نیمع عمر برخی از داروها

داروها در سرم به چه شکلی حضور دارند؟

داروها به صورت آزاد یا متصل به پروتئین های سرم یا بافتها یافت میشود.هر دارو درصد اتصال پروتئینی ویژه ای دارد و این درصد برای هر دارو خاص میباشد. جز آزاد دارو در تعادل با جز متصل آن است. آلبومین یکی از پروتئینهای سرم میباشد.اثر فارماکولوژیک دارو مربوط به جز آزاد آن میباشد. تغییر غلظت پروتئینها در دوران بارداری یا بیماری اثر شدیدی بر غلظت سرمی دارو دارد.

درصد اتصال

 

محدوده درمانی چیست؟

غلظتی از دارو در سرم است که در بیشتر افراد در آن محدوده اثرات درمانی ظاهر شده و خطر سمیّت دارو اندک است. پائین تر از این محدوده داروها بی اثر هستند بالاتر از محدوده عوارض سمّی داروها مشاهده می شود. در حقیقت غلظت هایی که محدوده درمانی نامیده می شوند بین « کمترین غلظت موثر» یا MEC و «کمترین غلظت توکسیک» یا MTC متغییر هستند.

اصول بالاینی در TDM

چه زمانی TDM  انجام میشود:

  •  عدم موفقیت درمانی
  • بهینه کردن درمان
  • ظن به دوز بیش از حد دارو
  • درمان چند دارویی
  • شرایط فیزیولوژیک (سن، جنس، بارداری، تغییرات وزن، عوامل نژادی)
  • شرایط ویژه پاتولوژیک (بیمارهای کبدی کلیوی گوارشی)

 

TDM  برای چه داروهایی توصیه می شود؟

  • محدوده درمانی باریکی دارند.
  • فقدان رابطه خطی بین منحنی دوز-اثر وجود دارد.
  • تعیین اثرات درمانی و سمی از نظر بالینی مشکل باشد.
  • سمیت فوق العاده داشته باشد.
  • کاربرد در درمان طولانی مدت با دارو
  •  کاربرد در موارد خطر بروز بیماری های مهلک

 

داروهای کدام گروهای درمانی معمولا با استفاده ازTDM  اندازه گیری می شوند؟

  • داروهای ضد آریتمی  : کینیدین ،  دیزوپیرامید ،   لیدوکائین،  پروکائین آمید ، ان-استیل پروکائین آمید
  • آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزیدی : آمیکاسین ، جانتامایسین ، نتیل میسین ، توبرامایسین
  • سایر آنتی بوتیک ها : کلرامفنیکل ، وانکومایسین
  • داروهای ضد صرع : کاربامازپین ، اتوسوکسیماید ، فنوبتربیتال ، فنی توئین ، پریمیدون ، والپروئیک اسید
  • داروهای ضد قارچ : فلوسیتوزین
  • داروهای ضد آسم : تئوفیلین
  • گلیکوزیدهای قلبی : دیجیتوکسین ، دیگوکسین
  • سرکوب کنند های ایمنی : سیکلوسپورین ، تاکرولیموس ، راپامایسین
  • داروهای اعضاب و روان : لیتیوم
  • عوامل سیتواستاتیک : متوتروکسات

 

چه عواملی منجر به بروز غلظت های دور از انتظار دارو می شوند؟

  • مصرف دارو به طریقی غیر از راه تجویز شده
  •  تداخلات دارویی
  •  دزاژ نامناسب
  •  بیماری های جذب
  • خونگیری بی موقع
  •  بیماریهای کلیه یا کبد
  •  تب
  •  تغییر خصوصیت اتصال پروتئینی دارو